Bandera nad Wisłą i Dnieprem

Po 1990 roku w stosunkach Polski z Ukrainą historia była zawsze obecna, nie odgrywała jednak pierwszoplanowej roli. W Polsce dominował pogląd, że Polska powinna wspierać Ukrainę, bo w ten sposób powstanie bufor oddzielający Rzeczpospolitą od Rosji. Silne były też środowiska, które odwoływały się do myśli Jerzego Giedroycia i idei Międzymorza. Był wśród nich także śp. Lech Kaczyński. A ówczesny PiS zajmował bardzo proukraińskie stanowisko.

Zmieniło się to po dojściu do władzy PiS, kiedy partia Jarosława Kaczyńskiego wypracowała swój model polityki historycznej, w którym Polakom wyznaczono przede wszystkim role ofiar swoich sąsiadów, w tym Ukraińców. W tym kontekście środowiska związane z PiSem zaczęły "grać kartą wołyńską", słusznie skadinąd przy tym podnosząc, że w poprzednich latach kwestię rzezi wołyńskiej w imię stosunków polsko-ukraińskich zamieciono pod dywan.

Z drugiej strony wygnanie z Ukrainy Janukowicza a potem agresja rosyjska na Ukrainę, spowodowały, że Ukraińcy zaczęli tworzyć swoją politykę historyczną. Szukając w przeszłości antyrosyjskiej symboliki odnaleźli ją w UPA, nie przejmując się, a z reguły nie znając, haniebnej, antypolskiej karty UPA. Stąd jak grzyby po deszczy zaczęły wyrastać pomniki UPA oraz ulice Bandery czy Szuchewycza (dowódcy UPA).

- Z ukraińskiej perspektywy, zarówno wśród zwolenników, jak i przeciwników Bandery... właściwie w ogóle nie mówi się o tym, że to mogą być jakieś antypolskie kroki - mówi Portnow. I dodaje: Z polskiego punktu widzenia jest dokładnie na odwrót. Nazywanie ulic imieniem Bandery czy Szuchewycza jest traktowane przede wszystkim jako krok antypolski, co z kolei na Ukrainie budzi wielkie zdumienie, bo przecież honoruje się ich tam jako bohaterów walki z Sowietami.

- My na Ukrainie nie bardzo wiemy, jak bolesna jest dla polskiego społeczeństwa kwestia Wołynia - mówi Portnow.- To nie jest jakaś manipulacja Rosji czy prawicowych polskich radykałów. To musimy zrozumieć, a dopiero potem mówić o tym, że Wołyń jest wykorzystywany do politycznych manipulacji - dodaje.